pedaran sisindiran (urang sunda, SMPN 1 SINGAPARNA)

PEDARAN SISINDIRAN

Oleh Iing Firmansyah pada 1 Juli 2011 pukul 15:41

PANGJAJAP

Étang-étang ngiring jabung tumalapung sabda kumapalang, sim kuring seja ngaguar perkawis sisindiran. Nanging neda dihapunten, kalayan teu gaduh maksad mapatahan ngojay ka meri.

Nu dipiharep malah mandar sasieureun-sabeunyeureun janten nambihan pangaweruh ngeunaan sastra Sunda hususna sisindiran, utamina kanggo nu teu acan uninga naon ari sisindiran. NYANGGAKEUN....!

SISINDIRAN

Sisindiran nyaéta karya sastra (Sunda) anu diwangun ku cangkang jeung eusi, masing-masing dalapan engang (B. Ind; suku kata). Dina umumna, sisindiran diwangun ku opat padalisan/jajar (dua padalisan cangkang jeung dua padalisan eusi).

Conto Sisindiran nu diwangun ku opat padalisan:

Ma-nuk rang-kong jeung ka-sin-tu (8 engang)

ti-ku-kur ma-cok-an ku-nyit (8 engang)

bu-uk gon-drong ré-a ku-tu (8 engang)

di-cu-kur teu bo-ga du-it (8 engang)

Padalisan kahiji (manuk rangkong jeung kasintu) jeung padalisan kadua (tikukur macokan kunyit), disebutna cangkang. Sedengkeun padalisan katilu (buuk gondrong réa kutu) jeung padalisan kaopat (dicukur teu boga duit), disebutna eusi.

Lamun seug dipasing-pasing, sisindiran téh aya tilu rupa. Nyaéta paparikan, rarakitan jeung wawangsalan. Kajaba wawangsalan, paparikan jeung rarakitan téh pada-pada diwangun ku opat padalisan sarta masing-masing dalapan engang.

Kiwari réa sisindiran anu ngan diwangun ku dua padalisan (kawas wawangsalan), bari dina masing-masing padalisan henteu ngagunakeun patokan dalapan engang. Kawasna waésisindiran nu kitu téh nyonto kana tatarucingan jaman baheula. Sabab dina seuhseuhanana, tatarucingan jaman baheula gé méh sarimbag jeung sisindiran.

Conto tatarucingan jaman baheula:

Cingkuk Cingkul (ucing ngaringkuk dina pamikul).

Toktar mangandeuh (tai kotok dina gantar nanggeuh).

Tina tatarucingan jaman baheula kawas conto di luhur, tungtungna réa sisindiran anu diwangun ku dua jajar, saperti borondong garing (dirongkong kaburu nyaring), bandrék bajigur (anu pendék gedé bujur), Titik Sandora (budak leutik gedé sora), Bengawan Solo(parawan jomlo), bonéka cantik dari India (sangu saeutik ku saréréa), kaasup toroktok olé-oléan, jeung réa-réa deui.

Conto Sisindiran kiwari anu ngan diwangun ku dua jajar:

Jaka Sembung mawa areuy

Teu nyambung euy...

Mawa és dikéleran

SMS teu diwaleran.

Nyimpen bilik sisi kulah

Rék balik ah...

Jeung réa-réa deui

Paparikan

Parik atawa parek hartina téh deukeut. Padeukeut. Maksudna antara cangkang jeung eusi téh diwangun ku kecap-kecap anu sorana padeukeut alias murwakanti. Sisindiran anu di luhur gé kaasup kana paparikan, kawantu padeukeut.

Conto paparikan:

Daun paré rawing garing

siki gedang dikorangan

mun saré tong peuting teuing

bisi hudang kabeurangan.

Tina kecap “daun paré” (cangkang) kana kecap “mun saré” (eusi) téh apanan padeukeut. Murwakanti. Kitu deui tina kecap “siki gedang” kana kecap “bisi hudang”.

Rarakitan

Sarakit hartina sapasang. Munding sarakit, upamana. Jadi rarakitan téh nyaéta sisindiran anu puhu kecapna papasangan.

Conto rarakitan:

Mun acan meuli calana

moal waka meuli samping

mun acan jadi sarjana

moal waka hayang kawin.

Kecap “mun acan” dina padalisan kahiji téh kapanggih deui dina padalisan katilu. Kitu deui kecap “moal waka” dina padalisan kadua anu kapanggih deui dina padalisan kaopat. Écés sapasang-sapasang.

Conto rarakitan séjénna deui:

Batur mah jalan ka Dago

abdi mah muter Jatayu

batur mah mareunang jodo

abdi mah angger teu payu.

Lamun seug henteu papasangan kawas dua conto rarakitan di luhur, aya deui anu puhu kecapna sarua atawa papak.

Conto rarakitan anu kecapna sarua atawa papak:

Sok hayang nyaba ka Bandung

Sok hayang nyaho nanjakna

Sok hayang nanya nu pundung

Sok hayang nyaho nyentakna.

Wawangsalan

Paparikan jeung rarakitan mah dina umumna diwangun ku opat padalisan. Sedengkeun wawangsalan mah ngan diwangun ku dua padalisan, pada-pada dalapan engang.

Conto wawangsalan:

Walungan di Kota Bandung

abdi undur sanés pundung.

Padalisan kahiji (walungan di Kota Bandung) téh henteu béda ti hiji tatarucingan, anu jawabanana baris kapanggih dina padalisan kadua. Jadi anu dimaksud walungan di Kota Bandung téh nyaéta Cikapundung, anu kanyahoan tina kecap “pundung” dina padalisan kadua.

Conto wawangsalan séjénna deui:

Buuk palsu dijualan

Henteu hadé ruwag-rewig.

(wangsalna téh henteu salah, nyaéta wig).

Eusi Sisindiran

Ditilik tina eusina, sisindiran téh aya tilu rupa. Nyaéta anu eusina piwuruk, silih asih jeung sésébréd (heureuy).

Conto sisindiran eusina piwuruk:

Daun jambu siki huni

jambu médé kembang jaat

mun dibaju masing buni

teu hadé katémbong orat.

Anak kuya di sagara

aya bogo dina batu

di dunya urang ngumbara

tong poho nu lima waktu

Conto sisindiran anu eusina silih asih:

Samping hideung dina bilik

kumaha nuhurkeunana

abdi nineung ka nu balik

kumaha nuturkeunana.

Sapanjang jalan Soréang

moal weléh diaspalan

sapanjang tacan kasorang

moal weléh diakalan.

Conto sisindiran anu eusina sésébréd:

Rincik rincang-rincik rincang

angeun lompong ditutuan

sidik pisan-sidik pisan

nu ompong euweuh huntuan.

Wéra jangkung daun cabé

séréh lamping ditalian

éra tepung jeung Pa Lebé

méméh kawin geus eusian.

Cag.

Balébat, 30 Juni 2011

I. Firmansyah

Caraka Sundanologi

(Dicutat tina buku SISINDIRAN, H. Adang S.- Caraka Sundanologi, 2011)